Zalecenia ochronne
Na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dziennik Ustaw R.P. Nr 220 z 2004 r., poz. 2237) jerzyk, podobnie jak większość innych żyjących w naszym kraju ptaków, jest gatunkiem podlegającym ścisłej ochronie. Także przepisy dotyczące ochrony środowiska - patrz np. art. 75 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 129 z 2006 r., poz. 902, z późniejszymi zmianami), nakazują dbałość o ochronę przyrody, której jerzyk i inne ptaki są istotną częścią. Przy okazji ochrony jerzyka możemy zabezpieczyć miejsca lęgowe innych gatunków, np. wróbla, kawki, szpaka, nietoperzy czy nawet pustułki, płomykówki i pójdźki.
Problemy pojawiające się w trakcie termomodernizacji budynków spowodowały, że organizacje zajmujące się ochroną ptaków kilkakrotnie prosiły Ministerstwo Środowiska o wykładnie różnych przepisów. Zaczęło się od prostego zapytania, czy stropodachy budynków mieszkalnych mogą być uznane za siedlisko jerzyka - siedlisko w rozumieniu Ustawu o Ochronie Przyrody. Otrzymaliśmy odpowiedź, która wyraźnie mówi, że skoro stropodachy wysokich budynków są podstawowym siedliskiem jerzyka w Polsce, zamykanie otworów prowadzących na stropodach można uznać za niszczenie siedlisk jerzyka. Podsumowując - jeżeli jerzyki gniazdowały w budynku przed termomodernizacją, powinny mieć możliwość gniazdowania także po zakończeniu prac ociepleniowych.
Niestety - pojawiły się głosy, że skoro można uznać, to znaczy, że nie trzeba...Drążyliśmy zatem temat dalej i Małopolskie Towarzystwo Ornitoligiczne uzyskało wykładnię, iż, zgodnie z prawem, nie można zamykać otworów na stropodach nawet wtedy, kiedy jerzyków nie ma w Europie, aby w kolejnym roku móc przeprowadzić prace termomodernizacyjne wiosną i latem. Ponieważ jest to zniszczenie siedliska jerzyka, należy mieć zgodę Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Następnie zostało wysłane z Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska do wszystkich dyrekcji regionalnych pismo, w którym wyjaśniono ostatnie wątpliwości:
- jeżeli prace termomodernizacyjne powodują płoszenie jerzyków, wymagana jest na to zgoda GDOŚ;
- przed rozpoczęciem prac powinna zostać wykonana inwentaryzacja przyrodnicza, która wyjaśni, czy w budynku gniazdują lub ukrywają się ptaki objęte ochroną;
- jeżeli zniszczenie schronień jerzyka jest konieczne, należy uzyskać stosowną zgodę RDOŚ oraz zapewnić temu gatunkowi zastępcze miejsca lęgowe;
- za niszczenie siedlisk jerzyków uznano także zakładanie kratek w otworach wentylacyjnych prowadzących na stropodach, gdyż uniemożliwia to ptakom powrót do miejsc lęgowych, z których korzystały w poprzednich latach;
- jeżeli zakładanie kratek jest niezbędne, powinny być przez inwestora zainstalowane budki lęgowe.;
- wykończone drożne otwory prowadzące na stropodach powinny zachować chropowate krawędzie, umożliwiające jerzykom wlatywanie do nich.
Kolejną pomocą dla nas jest pismo, jakie w roku 2010 Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska skierował do Wojewódzkich Inspektorów Nadzoru Budowlanego. Zwrócił w nim uwagę, iż
- "W przypadku prowadzenia prac budowlanych mogących zagrozić ptakom bytującym na terenie inwestrycji lub ich siedliskom, organ nadzoru budowlanego zobowiązany jest do wstrzymania przeprowadzanych prac budowlanych, pod groźbą odpowiedzialności karnej osoby fizycznej będącej organem nadzoru budowlanego przewidzianej w art. 231 Kodeksu karnego".
Chcąc pomóc jerzykom, których z roku na rok jest coraz mniej, postarajmy się spełnić kilka kluczowych warunków:
- Pamiętajmy, że nie wolno prowadzić prac budowlanych, także tynkarskich, w otoczeniu zajętych przez ptaki gniazd znajdujących się w budynkach w okresie lęgowym, czyli od początku marca do końca sierpnia. Dotyczy to nie tylko jerzyków, lecz także innych chronionych prawem gatunków (np. wróbla, kawki, jaskółek oknówek i gołębia miejskiego). Niszczenie gniazd i siedlisk tych gatunków, jak również płoszenie ptaków, zagrożone jest karą grzywny lub aresztu – patrz art. 127 pkt. 2 lit. e ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 z 2004 r., poz. 880, z późniejszymi zmianami).
- Przed przystąpieniem do remontu elewacji należy sprawdzić czy nie gnieżdżą się tam ptaki, najlepiej zrobić to już w sezonie lęgowym na rok przed planowanymi pracami.
- Jeżeli stwierdzimy obecność ptaków, a podczas prowadzenia prac zostaną zniszczone ich siedliska (np. zlikwidujemy wloty na stropodach czy usuniemy szczeliny w ścianach), wówczas należy zwrócić się do odpowiedniego Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska o wydanie zgody na zniszczenie siedlisk ptaków chronionych.
- Nie zatykajmy otworów do stropodachów, które są jedyną drogą do gniazd.
- Rurki wkładane do otworów powinny być chropowate od wewnątrz, aby ptaki mogłe się w nich przemieszczać. Najlepsze są ceramiczne, ewentualnie plastikowe, pokryte wewnątrz chropowantą substancją (np. otynkowane).
- W elementach, które zasłaniają dotychczasowe miejsca gnieżdżenia się jerzyków wytnijmy otwór o wymiarach 6,5×3,5 cm (nie zmieni to ogólnego wyglądu elewacji, za to pozwoli ptakom swobodnie przystępować do lęgów).
- W ramach rekompensaty za utracone miejsca gniazdowania rozwieśmy skrzynki lęgowe specjalnie skonstruowane dla jerzyków tam gdzie wcześniej gnieździły się te ptaki.
- Zgłoś do Polskiej Kartoteki Przyrodniczej znane Ci kolonie lęgowe jerzyków, pozwoli to nam objąć je skuteczniejszą ochroną!
